Butaan inhalatie komt weinig voor in Nederland, waardoor er bij hulpverleners weinig over bekend is. Na een indrukwekkende casus met butaan inhalatie in Amsterdam is AIOS SEH van VUmc Pim Schraven in de literatuur gedoken. In dit artikel vindt u achtergrondinformatie en behandelopties.
Auteurs: Pim Schraven (AIOS SEH VUmc) en Maartje Terra (traumachirurg en MMT-arts VUmc)
De Casus
De ambulance wordt gealarmeerd voor een 13-jarige jongen die niet meer aanspreekbaar zou zijn. Bij aankomst blijkt het te gaan om een reanimatie. Het MMT was ook reeds opgeroepen. Het ambulanceteam start met reanimatie. Er werd een asystolie waargenomen op de monitor waarbij het non-shock protocol werd gevolgd. In totaal is pre-hospitaal 3x adrenaline van 1 mg gegeven. Later wordt duidelijk dat hij en zijn vriendje butaangas hebben geïnhaleerd middels een ballon.
Op de shockroom in VUmc is nog 18 minuten gereanimeerd waarbij nogmaals 4x adrenaline is toegediend. Er was constant sprake van asystolie. Uiteindelijk is de reanimatie na in totaal 60 minuten gestaakt en is patiënt overleden.
Butaan als drug
Butaan behoort tot de groep van koolwaterstoffen, veelvuldig gebruikt als brandstof in onder andere aanstekers en campinggas. Butaan en andere vluchtige stoffen worden frequent gebruikt in andere landen als drug. In Nederland is de incidentie lager, waarschijnlijk doordat alternatieve middelen beter beschikbaar zijn. In 2003 had ongeveer 5 % van de Nederlandse jongeren van 16 jaar vluchtige stoffen geïnhaleerd (inclusief poppers en lachgas). In overige Europese landen is dit minstens het dubbele.
Het gewilde effect van butaan is met name een roes te krijgen, vergelijkbaar met het effect van alcohol. Dit effect treedt vrijwel direct na inhalatie op. Butaan kan op verschillende manieren geïnhaleerd worden: direct uit een spuitbus, via een ballon of zak, of met een zak over het hoofd.
Mogelijke fysiologische symptomen na inhalatie
Als gevolg van een verhoogde affiniteit van butaan aan hemoglobine in vergelijking met zuurstof kan zuurstoftekort in de weefsels optreden. Tevens kan inhalatie van de vluchtige stof leiden tot zwelling van slijmvliezen en laryngospasme, leidend tot hypoxie. Snelle afkoeling van de larynx, als gevolg van directe inhalatie van het ijskoude butaan uit een spuitbus kan vagale stimulatie geven met bradycardie en hartstilstand tot gevolg.
Door stimulatie van het sympatisch zenuwstelsel wordt de hormoonsensitiviteit (met name catcholamine) van het hartspierweefsel verhoogd, is er sprake van een verhoogde zuurstof behoefte, coronair spasme, hartinfarct en trombusvorming wat ritmestoornissen en plotselinge hartdood kan veroorzaken. Ook door direct toxisch effect van het butaan, door interactie met ion-kanalen, in het spierweefsel van het hart kunnen ritmestoornissen optreden. Fatale ritmestoornissen kunnen optreden bij intense zenuwstelsel stimulatie zoals bij inspanning, stress of bij verhoogde adrenaline afgifte door schrik.
Symptomen kunnen uren later nog optreden als gevolg van de lipofiliteit van butaan. Hierdoor wordt het snel door vetweefsel opgenomen en langzaam afgegeven vanuit de weefsels.
Butaan inhalatie en adrenaline
Door de verhoogde sensitiviteit van het hart voor catecholamine kan adrenaline tijdens reanimatie een averechts effect bewerkstelligen. Deze relatie lijkt vooral te bestaan bij een situatie van VF; adrenaline zou kunnen leiden tot het in stand houden van VF. Mocht er evident sprake zijn van een butaan inhalatie kan er dus gekozen worden om af te wijken van het standaard protocol door geen adrenaline tijdens de behandeling van VF. Als er een situatie van asystolie is ontstaan is er geen duidelijk advies vanuit de beschikbare literatuur.
Bronnen/meer informatie:
- https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/wat-is-lijm-snuiven-of-glue-sniffing/
- Ventricular fibrillation after exposure to air refresher- death just a breath away, Journal of Elctrocardiography.
- Myocardinfarct bij een 16-jarige na inhalatie butaangas. NTVG 22-8-2011
- Cardiac arrest following butane inhalation. Anesth Essays res.